Karar Metni

MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2021/558 E., 2023/426 K.
KARAR : Davanın kısmen kabulüne

Taraflar arasındaki görülen geçit hakkı tesisi davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Yargıtay (Kapatılan) 14. Hukuk Dairesince Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.

Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.

Mahkeme kararı davalı Hazine vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra, dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde; müvekkillerine ait … Köyü, 352, 355, 356 ve 357 parsel sayılı taşınmazlara geçiş için 1975 yılında Orman İdaresi tarafından açılan ve halen zeminde mevcut olan yolu kullandıklarını, ancak bu yolun 354 parsel maliki davalı tarafından kapatılıp, davacıların geçişinin engellendiğini, davacılardan …’nın taşınmazının yola bağlantısı olmakla birlikte yetersiz ve eğimi çok fazla, kullanımı güç olan bir bağlantı olduğunu belirterek davacıların parselleri lehine geçit hakkı kurulmasını talep etmiştir.

II. CEVAP
Davalı, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.

III. MAHKEME KARARI
Mahkemece, yasada dahili dava kurumu olmaması ve tapu kayıtları herkese açık olması nedeniyle hazinenin davaya dahil edilmesinin mümkün olmadığı gibi davacı tarafça bu yönde bir istek de bulunmadığından davacılar …, …, …, …, … ve …’nın davasının husumet yokluğundan reddine, 352 parsel sayılı taşınmazın yol ile bağlantısı bulunduğundan bu parsel yönünden davanın subut bulmadığından reddine karar verilmiştir.

IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Mahkemenin 01.07.2013 tarih ve 2009/285 Esas, 2013/421 Karar sayılı kararına karşı süresi içinde davacılar vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

2. Yargıtay (Kapatılan) 14. Hukuk Dairesinin 02.06.2014 tarih ve 2014/3161 E., 2014/7258 K. sayılı ilâmında; geçit tesisi davalarında başlangıçta davacı tarafından öngörülemediğinden dava dilekçesinde talep edilen yer dışındaki güzergahlardan da geçit kurulması gerekebileceğinden bu güzergah üzerindeki taşınmazların maliklerine dava dilekçesi ile husumet yöneltilmemiş olması kabul edilebilir bir yanılgıya dayandığından 6100 sayılı HMK’nın 124. maddesi gereğince dürüstlük kuralına aykırı olmayan bu taraf değişikliği talebi kabul edilerek davacının bu kişilerin harçsız olarak davaya katılmalarını sağlamasına imkan verilmeli, ayrıca hangi güzergahtan geçit kurulacağı sadece davacının tasarrufunda olan bir husus olmadığından, geçit irtifakı kurulurken tarafların sübjektif arzularına göre değil, başta “fedakarlığın denkleştirilmesi” olmak üzere bazı temel ilkeler ve objektif kıstaslarla en uygun geçit alternatifinin belirlenmesi ve bu alternatif üzerinden geçit kurulması gerekltiğinden mahkemece, en uygun güzergah üzerindeki aleyhine geçit kurulacak taşınmazların malikleri davaya dahil edilerek taraf teşkili sağlandıktan sonra bir karar verilmesi gerektiğinden kararın bozulmasına karar verilmiştir.

3. Davalı vekilinin karar düzeltme talebi üzerine Yargıtay (Kapatılan) 14. Hukuk Dairesinin 10.11.2014 tarihli, 2014/13090 Esas, 2014/12554 Karar sayılı ilamı ile istemin reddine karar verilmiştir.

B. Mahkemece Birinci Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin 21.11.2019 tarih ve 2014/442 Esas, 2019/424 Karar
sayılı kararıyla; 09.01.2019 havale tarihli bilirkişi raporuna göre birinci güzergahın bedelinin en uygun olmakla birlikte bu kısımdaki eğimin kazı dolgu ile giderilecek olmasına karşın güzergahın kuzeyindeki yamaç arazinin şiddetli yağmurlarla birlikte yer yer heyelan meydana geleceği ve yol güvenliğini tehlikeye sokacağı, yol tesisinin bu güzargahtaki taşınmazlarda heyelanı tetikleyebileceği bu nedenle birinci güzergahın uygun olmadığı, üçüncü güzergahın bedelinin dördüncü güzergaha oranla düşük olması nedeniyle davacı taşınmazları lehine yol geçit hakkı tesis edilebilecek en uygun güzergah olabileceği kanaatine varılarak davanın kabulüne; Antalya ili, Kumluca ilçesi, … Mahallesi, … mevkiinde kain 106 ada, 355, 356 ve 357 parsel sayılı taşınmazlar lehine aynı yer 106 ada 358 parsel sayılı taşınmaz aleyhine fen bilirkişisi … ‘in 05.05.2017 havale tarihli rapor ve ekindeki krokide F harfi ile gösterilen 57,77 metrekarelik kısımda dere üzerinden köprü ve benzeri bir yapı yapılarak geçit hakkının tesis ve tapuya tesciline, geçit hakkı bedeli olan 27.608,00 TL’nin karar kesinleştiğinde 106 ada 358 parsel sayılı taşınmazın maliği olan Hazine’ye ödenmesine karar verilmiştir.

C. İkinci Bozma Kararı
1. Mahkemenin 21.11.2019 tarih ve 2014/442 Esas, 2019/424 Karar
sayılı kararına karşı süresi içinde davalı Maliye Hazinesi vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

2. Yargıtay (Kapatılan) 14. Hukuk Dairesinin 02.11.2022 tarih ve 2020/1179 Esas, 2020/6691 Karar sayılı ilâmında; mahkemece davacılara ait 355, 356 ve 357 sayılı parseller lehine geçit irtifakı tesisine hükmedilmişse de, davacılara ait 356 ve 357 parsel sayılı taşınmazlar için akdi irtifak kurulmadan ve bu parsellerin kurulacak geçit ile birbirlerine bağlanarak her bir taşınmaz yönünden ayrı ayrı infaza elverişli geçit hakkı tesisine karar verilmeden kesintisizlik ilkesine aykırı hüküm kurulmasının doğru olmadığı ve dere yatağı tapuya tescil edilmiş bir yer olmadığından bu şekilde kurulan geçitle kesintisizlik ilkesi de ihlal edilmiş olacağından mahkemece kamuya ait dereden geçilmek suretiyle, geçit hakkı kurulmasına karar verilmesi de hatalı olduğundan kararın bozulmasına karar verilmiştir.

3. Davacılar vekili ve davalı … vekilinin karar düzeltme talebi üzerine Dairemizin 01.11.2021 tarihli, 2021/2849 Esas, 2021/2552 Karar sayılı ilamı ile istemin reddine karar verilmiştir.

D. Mahkemece İkinci Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemece, yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararında mahallinde yapılan incelemede taşınmaz için en uygun güzergahın 12.06.2022 tarihli bilirkişi heyet raporundaki 1 inci alternatif güzergah olarak belirlendiği, ilgili güzergahın diğer seçeneklere göre masraf açısından uygun olduğu, geçit irtifakı davalarının en önemli prensibi olan en kısa, en az masraf ve en az zarar ilkesine de uygun olduğu, bu güzergaha ilişkin tapu kayıtlarının celbi sağlanarak, güzergahta bulunan taşınmazların maliklerinin davaya dahil edilerek davanın kabulüne; davacı vekilinin 14.06.2023 tarihli celsede 356 ve 357 parsel sayılı taşınmazlara ilişkin davasından feragat etmesi nedeniyle bu parseller yönünden davanın feragat nedeniyle reddine, 106 ada 352 parsel sayılı taşınmazın yola çıkışı bulunması nedeniyle bu parsel yönünden de davanın reddine karar verilmiştir.

V. TEMYİZ
A.Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Hazine vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Nedenleri
Davalı Hazine vekili temyiz dilekçesinde; mahkemenin gerek yol güzergahını, gerekse güzergaha konu taşınmazın değerini belirlerken bilimsel verilere dayanmayan bilirkişi raporuna istinaden hüküm tesis ettiğini, geçit hakkı davaları ile ilgili hukuki uyuşmazlıklarda birden fazla geçit alternatifi belirlenmesi gerekirken mahkemenin, sadece kararında belirttiği güzergahı tek alternatif olarak kabul etmesi ve bu alternatiften yol tesis etmesinin hatalı olduğunu, krokiye göre kuzey yönündeki taşınmaz güzergahları yönünden her hangi bir araştırma yapılmadığını, verilen kararın geçit hakkı davaları ile ilgili uygulamalara açıkça aykırı olduğunu, Mahkemenin eksik inceleme neticesi hüküm tesis ettiğini| belirterek kararın bozulmasını istemiştir.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, geçit hakkı kurulması talebine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1. Bu tür davalar ülkemizde arazi düzenlenmesinin sağlıklı bir yapıya kavuşmamış olması ve her taşınmazın yol ihtiyacına cevap verilmemesi nedeniyle zorunlu olarak açılmaktadır. Geçit hakkı verilmesiyle genel yola bağlantısı olmayan veya yolu bulunsa bile bu yol ile ihtiyacı karşılanamayan taşınmazın genel yolla kesintisiz bağlantısı sağlanır. Uygulama ve doktrinde genellikle bunlardan ilkine “mutlak geçit ihtiyacı” veya “geçit yoksunluğu”, ikincisine de “nispi geçit ihtiyacı” ya da “geçit yetersizliği” denilmektedir. Geçit hakkı verilmesine ilişkin davalarda, bu hak taşınmaz leh ve aleyhine kurulacağından leh ve aleyhine geçit istenen taşınmaz maliklerinin tamamının davada yer alması zorunludur. Ancak, yararına geçit istenen taşınmaz paylı mülkiyete konu ise dava paydaşlardan biri veya birkaçı tarafından açılabilir. Geçit tesisi davalarında başlangıçta davacı tarafından öngörülemediğinden dava dilekçesinde talep edilen yer dışındaki güzergahlardan da geçit kurulması gerekebilir. Bu güzergah üzerindeki taşınmazların maliklerine dava dilekçesi ile husumet yöneltilmemiş olması kabul edilebilir bir yanılgıya dayandığından 6100 sayılı HMK’nın 124. maddesi gereğince dürüstlük kuralına aykırı olmayan bu taraf değişikliği talebi kabul edilerek davacının bu kişilerin harçsız olarak davaya katılmalarını sağlamasına imkan verilmelidir.

2. Türk Medeni Kanunu’nun 747/2 nci maddesi gereğince geçit isteği, önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun komşula, bu şekilde ihtiyacın karşılanmaması hâlinde geçit tesisinden en az zarar görecek olana yöneltilmelidir. Zira geçit hakkı taşınmaz mülkiyetini sınırlayan bir irtifak hakkı olmakla birlikte, özünü komşuluk hukukundan alır. Bunun doğal sonucu olarak yol saptanırken komşuluk hukuku ilkeleri gözetilmelidir. Geçit ihtiyacının nedeni, taşınmazın niteliği ile bu ihtiyacın nasıl ve hangi araçlarla karşılanacağı davacının sübjektif arzularına göre değil, objektif esaslara uygun olarak belirlenmeli, taşınmaz mülkiyetinin sınırlandırılması konusunda genel bir ilke olan fedakârlığın denkleştirilmesi prensibi dikkatten kaçırılmamalıdır.

3. Uygun güzergâh saptanırken önemle üzerinde durulması gereken diğer bir yön ise aleyhine geçit kurulan taşınmaz veya taşınmazlar bölünerek kullanım şekli ve bütünlüğünün bozulmamasıdır. Şayet başka türlü geçit tesisi mümkün değilse bunun gerekçesi kararda açıkça gösterilmelidir.

4. Yararına geçit kurulacak taşınmazın tapuda kayıtlı niteliği ve kullanım amacı nazara alınarak özellikle tarım alanlarında, nihayet bir tarım aracının geçeceği genişlikte (emsaline göre 2,5-3 m.) geçit hakkı tesisine karar vermek gerekir. Bu genişliği aşan bir yol verilmesinin zorunlu olduğu hâllerde, gerekçesi kararda dayanakları ile birlikte gösterilmelidir.

5. Saptanan geçit nedeniyle yükümlü taşınmaz malikine ödenmesi gereken bedel taşınmazın niteliği gözetilerek uzman bilirkişiler aracılığı ile objektif kıstaslar esas alınarak belirlenmelidir. Bu bedel de hükümden önce depo ettirilmelidir. Hemen belirtmek gerekir ki, bedelin belirlenmesinden sonra hüküm tarihine kadar taşınmazın değerinde önemli derecede değişim yaratabilecek uzunca bir süre geçmiş veya bedel tespitinden sonra yörede taşınmazın değerini artıracak değişiklikler meydana gelmiş olabilir. Bu gibi durumlarda mülkiyet hakkı kısıtlanan taşınmaz malikinin mağduriyetine neden olmamak ve diğer tarafın hakkın kötüye kullanılması sonucunu doğuracak olası davranışlarını önlemek için hüküm tarihine yakın yeni bir değer tespiti yapılmalıdır.

6. Geçit hakkı kurulmasına ilişkin davalarda davanın niteliği gereği yargılama giderleri davacı üzerinde bırakılmalıdır.

3. Değerlendirme
1. Mahkemelerin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası atfıyla uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Kanun’un 428 inci maddesi ile 439 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

2. Temyizen incelenen Mahkeme kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.