Geçit Hakkı Davası Rehberi

I. Dava Öncesi Hazırlık :

(Müvekkilden Alınması Gereken Bilgi ve Belgeler (Checklist)):

1-1. Taşınmaza İlişkin Bilgiler ve Belgeler:

  • Geçit İstenen Taşınmazın Bilgileri (Davacı Parseli):
    • Tapu kayıtları (güncel tapu kayıtları).
    • Ada ve parsel numarası.
    • Taşınmazın niteliği ve kullanım amacı (örneğin tarım alanı, bahçe, ev vb.).
    • Genel yola bağlantısının olup olmadığı.
    • Eğer yol varsa, bu yolun mevcut ihtiyacı karşılayıp karşılamadığı (nispi geçit ihtiyacı).
    • Taşınmaz üzerinde herhangi bir yapı (ev, samanlık vb.) veya muhdesat (ağaç, çit, hidrofor vb.) bulunup bulunmadığı.
    • Taşınmazın imar durumu.
    • Taşınmazın bulunduğu bölgede toplulaştırma çalışmaları yapılıp yapılmadığı.
    • Eğer geçit ihtiyacı su, gaz, elektrik veya benzeri mecralarla ilgili ise, suyun niteliği (genel/özel su), debisi, nasıl taşınacağı gibi teknik bilgiler.
  • Aleyhine Geçit İstenen Komşu Parsellerin Bilgileri (Davalının Parselleri):
    ◦ Tapu kayıtları (güncel tapu kayıtları).
    ◦ Ada ve parsel numaraları.
    ◦ Malik bilgileri (tüm maliklerin davaya dahil edilmesi zorunludur). Eğer paylı mülkiyet söz konusu ise paydaşlardan biri veya birkaçı dava açabilir.
    ◦ Taşınmazların kullanım şekli ve bütünlüğü (bölünme durumu, ekonomik kullanım bütünlüğünün bozulup bozulmayacağı).
    ◦ Üzerindeki muhdesatlar (ağaçlar, yapılar, tesisler gibi).
    ◦ Daha önce bu parseller üzerinden geçit hakkı kurulup kurulmadığı veya fiilen kullanılan bir yol olup olmadığı.

1-2.Geçit İhtiyacının Tespiti ve Gerekçesi:

  • Geçit ihtiyacının mutlak mı (hiç yolu olmaması) yoksa nispi mi (mevcut yolun yetersiz olması) olduğu.
  • Geçit ihtiyacının nedeni (örneğin tarımsal faaliyet, yapılaşma, yerleşim vb.).
  • Geçit hakkının hangi araçlarla (yaya, tarım aracı, otomobil vb.) karşılanacağı.
  • İstenen geçit genişliği (tarım alanları için genellikle 2,5-3 metre).

1-3.Potansiyel Güzergahlar ve Değerlendirmeler:

  • Farklı güzergah alternatifleri ve bu güzergahların ekonomik durumu, eğim, heyelan riski gibi özellikleri.
  • Her bir alternatif güzergah üzerindeki taşınmazların malik bilgileri ve rızaları.
  • Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerden (örneğin mera, tescil harici taşlık alan, dere yatağı, orman) geçit talep edilip edilmediği. Eğer dere yatağından geçit talep ediliyorsa, köprü ile bağlantı olanağı ve bunun maliyeti.
  • Karayollarına bağlantı isteniyorsa, Karayolları Genel Müdürlüğü’nden uygunluk görüşü ve trafik güvenliği değerlendirmesi.

1-4.Geçit Bedeli ve Yargılama Giderleri:

  • Geçit hakkı bedelinin belirlenmesine yönelik geçmiş veya mevcut bilirkişi raporları.
  • Ödenen veya ödenecek geçit bedeli ile ilgili dekontlar veya belgeler.
  • Yargılama giderleri ve vekalet ücretleri ile ilgili önceki kararlar veya ödemeler.

1-5.Özel Durumlar:

  • Paylı mülkiyete konu taşınmazlar için tüm paydaşların bilgisi veya rızası.
  • Müvekkilin veya davalıların vefat etmesi durumunda mirasçılık belgeleri ve mirasçıların davaya dahil edilmesi.
  • Daha önce açılmış benzer davalar ve bu davalara ilişkin kararlar (kesin hüküm itirazı).
  • Müvekkilin kiracı olması gibi, mülkiyet dışı haklara dayanarak geçit hakkı talep etmesi.

II- DAVA DİLEKÇESİ :

Örnek bir dava dilekçesi aşağıda sunulmuştur.

[MAHKEME ADI] ASLİYE HUKUK MAHKEMESİNE,

DAVACI : [Adınız Soyadınız] [T.C. Kimlik Numaranız] [Adresiniz]

VEKİLİ : [Varsa Avukatınızın Adı Soyadı ve Adresi] (Yoksa “Davacı Asil”)

DAVALILAR :

1. [Komşu Taşınmazın Malikinin Adı Soyadı] [T.C. Kimlik Numarası (Varsa)] [Adresi] (Tapu kayıtlarından tespit edilecek malik veya mirasçılarının tamamı)

2. [Diğer Komşu Taşınmazın Malikinin Adı Soyadı] [T.C. Kimlik Numarası (Varsa)] [Adresi] (Tapu kayıtlarından tespit edilecek malik veya mirasçılarının tamamı)

3. [Geçit hakkı tesis edilebilecek diğer potansiyel komşu parsellerin malikleri] (Bilirkişi incelemesi sonrası ortaya çıkabilecek davalılar için husumet itirazı olmaması adına dilekçede “Tapu kayıtlarından tespit edilecek diğer tüm komşu parsel malikleri” şeklinde belirtilebilir.)

DAVA KONUSU : Türk Medeni Kanunu’nun 747. maddesi uyarınca [Davacı Taşınmazının Ada/Parsel Numarası] sayılı taşınmaz lehine, genel yola kesintisiz bağlantıyı sağlamak amacıyla geçit hakkı tesisi talebidir.

HARCA ESAS DEĞER : (Geçit bedeli yargılama sonucunda belirleneceğinden, şimdilik sembolik bir değer belirtilebilir. Örneğin: 1.000,00 TL)

AÇIKLAMALAR :

1. Davacı Taşınmazının Durumu ve Geçit İhtiyacı: Müvekkilime/Tarafıma ait, [İl], [İlçe], [Mahalle/Köy], [Ada Numarası] ada [Parsel Numarası] parsel sayılı [Taşınmazın Vasıfı, örn: tarla, arsa] vasfındaki taşınmazımız, tapu kayıtlarına göre genel yola doğrudan bağlantısı bulunmamaktadır / mevcut yolu ihtiyacımızı karşılamaktan uzaktır.

    ◦ Mutlak Geçit İhtiyacı: Taşınmazımızın genel yola hiçbir cephesi veya çıkışı bulunmamaktadır.

    ◦ Nispi Geçit İhtiyacı: Taşınmazımızın [belirtiniz, örn: mevcut olan ince kadastro yolu], [belirtiniz, örn: aşırı eğimli olması, bataklık olması, genişliğinin tarım araçlarının geçişine elverişli olmaması, kış aylarında kullanılamaz hale gelmesi] gibi nedenlerle ihtiyaçlarımızı yeterince karşılayamamaktadır. Örneğin, tarımsal faaliyetlerimizi sürdürmek için [2.5-3 metre genişliğinde] bir yola ihtiyaç duyulmaktadır. Bu durum, Türk Medeni Kanunu’nun 747. maddesi uyarınca tarafımızın geçit hakkı talep etmesini zorunlu kılmaktadır.

2. Geçit Hakkı Tesisi İlkeleri ve Talebimiz: Geçit hakkı tesis edilirken, Kanun ve Yargıtay içtihatları uyarınca belirli ilkelere riayet edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda:

    ◦ En Uygun Komşu ve En Az Zarar Prensibi: Geçit isteği, öncelikle önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun komşuya, bu şekilde ihtiyacın karşılanamaması halinde ise geçit tesisinden en az zarar görecek olana yöneltilmelidir. Bu nedenle dava dilekçesinde belirtilen davalıların taşınmazları başta olmak üzere, komşu parseller üzerinden geçit tesisinin araştırılmasını talep etmekteyiz.

    ◦ Objektif Esaslara Uygunluk: Geçit ihtiyacımızın nasıl ve hangi araçlarla karşılanacağı, sübjektif arzulara göre değil, tamamen taşınmazımızın niteliği ve objektif esaslara uygun olarak belirlenmelidir.

    ◦ Fedakârlığın Denkleştirilmesi: Geçit hakkı, yüklü taşınmaz maliklerinin mülkiyet hakkındaki kısıtlamalarına karşılık, uğrayacakları tüm zararın adil ve eksiksiz bir bedel karşılığında giderilmesini gerektirmektedir. Bu kapsamda, taşınmaz bütünlüğünün bozulması, muhdesat zararı, değer kaybı ve paranın satın alma gücündeki azalma gibi tüm unsurların dikkate alınarak bir bedel tespiti yapılmalıdır.

    ◦ Taşınmaz Bütünlüğünün Korunması: Geçit hakkı tesis edilirken, aleyhine geçit kurulan taşınmazların bölünerek kullanım şekli ve ekonomik bütünlüğünün bozulmamasına özen gösterilmesi esastır. Başka türlü geçit tesisi mümkün değilse, bunun bilimsel ve teknik gerekçelerinin kararda açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

3. Bilirkişi İncelemesi ve Güzergah Tespiti: Mahkemenizce, mahallinde yapılacak keşifler ve uzman bilirkişiler aracılığıyla, taşınmazımızın genel yola kesintisiz bağlantısını sağlayacak en uygun güzergahın tespitini talep etmekteyiz. Bu güzergah belirlenirken, taşınmazların topografik özellikleri (eğim, kot farkı), maliyet, işlevsellik, mevcut fiili yollar, su kanaletleri, ağaç varlığı gibi tüm faktörler detaylıca değerlendirilmeli; eğimli güzergahların iş makineleriyle makul süre ve masrafla geçilebilir olup olmadığı araştırılmalıdır.

    ◦ Kamu Malları ve Karayolları Hassasiyeti: Tespit edilecek güzergahın kamu malı (dere yatağı, orman, mera) veya Karayolları’na ait bir yerden geçme ihtimali bulunması halinde, ilgili kurumların (DSİ, Orman Genel Müdürlüğü, Karayolları Genel Müdürlüğü vb.) görüşleri alınmalı, gerekli idari izinlerin varlığı veya sağlanabilme durumu araştırılmalı ve bu güzergahların kamu düzeni ve trafik/can güvenliği açısından sakınca yaratıp yaratmadığı değerlendirilmelidir. Dere yatağı üzerinden geçişin zorunlu olması halinde köprü yapım külfetinin tarafımıza ait olacağı da göz önünde bulundurulabilir.

    ◦ Kesintisizlik İlkesi: Kurulacak geçit hakkı, genel yola kesintisiz bir bağlantı sağlamalıdır.

4. Geçit Bedelinin Tespiti ve Depo Edilmesi: Geçit hakkı karşılığında belirlenecek bedelin, uzman bilirkişiler aracılığıyla objektif kıstaslar esas alınarak, hüküm tarihine en yakın güncel rayiç değerler üzerinden hesaplanmasını talep etmekteyiz. Yargılama süresinin uzunluğu göz önüne alındığında, paranın satın alma gücündeki azalma ve taşınmaz değerlerindeki olası değişiklikler dikkate alınarak, hakkaniyetli bir bedel belirlenmesi büyük önem taşımaktadır. Belirlenecek geçit bedelini, mahkemenizce karar verilmeden önce mahkeme veznesine depo edeceğimizi beyan ederiz.

5. Taraf Teşkili (Husumet) ve Yargılama Süreci: Geçit hakkı davası, taşınmaz lehine ve aleyhine kurulan bir irtifak hakkı olduğundan, lehine ve aleyhine geçit istenen tüm taşınmaz maliklerinin davada yer alması zorunludur. Bu, hukuki dinlenilme hakkının (HMK m. 27) bir gereğidir.

    ◦ Dilekçemizde belirtilen davalılar haricinde, keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda geçit tesis edilebilecek başka komşu parsellerin maliklerinin tespiti halinde, bu kişilerin de HMK’nın 124. maddesi uyarınca harçsız olarak davaya dahil edilmesine karar verilmesini talep etmekteyiz.

    ◦ Yargılama sırasında herhangi bir tarafın vefatı veya taşınmaz devri halinde, yasal mirasçıların veya yeni maliklerin usulüne uygun olarak davaya dahil edilmesini talep ederiz. Eksik taraf teşkili, Yargıtay bozma nedenlerinden biridir.

6. Tapuya Tescil Zorunluluğu: Kurulacak geçit hakkının, Türk Medeni Kanunu’nun 748/3 ve 1012. maddeleri ile Tapu Sicili Tüzüğü’nün 30. maddesi gereğince, tapu kütüğünün sayfasında ayrılan özel sütununa tesciline karar verilmesini talep etmekteyiz. Bu tescil, hakkın ayni nitelik kazanması ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi açısından hayati öneme sahiptir. Kararın infaza elverişli olması için bu hususun açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

HUKUKİ NEDENLER : Türk Medeni Kanunu m. 747 ve devamı, Hukuk Muhakemeleri Kanunu, Tapu Sicili Tüzüğü ve ilgili diğer yasal mevzuat ile Yargıtay içtihatları.

DELİLLER :

1. Bilirkişi Raporları ve Krokiler:
2. Tapu Kayıtları ve Kadastral Belgeler:
3. Keşif ve Yerinde İnceleme:
4. İdari Yazışmalar ve Kurum Görüşleri:
5. Taraf Beyanları ve Savunmalar:
6. Tanık Beyanları:
7. Diğer Belgeler ve Durumlar:

her türlü yasal delil. (Gerektiğinde dava konusu taşınmaz ile komşu parsellerin tapu kayıtlarının celbini talep ederiz.)

TALEP VE SONUÇ : Yukarıda arz ve izah edilen nedenlerle ve mahkemenizce re’sen gözetilecek sair hususlar da nazara alınarak:

1. Müvekkilime/Tarafıma ait [Ada Numarası] ada [Parsel Numarası] sayılı taşınmaz lehine, [Davalı Taşınmazının Ada/Parsel Numarası] ve/veya diğer komşu parseller üzerinden, genel yola kesintisiz bağlantı sağlayacak şekilde, uygun genişlikte geçit hakkı tesis edilmesine,

2. Tespit edilecek geçit bedelinin, hüküm tarihine en yakın güncel rayiçler üzerinden belirlenerek, davalı [Adı Soyadı/ları]na ödenmek üzere tarafımızca mahkeme veznesine depo edilmesine,

3. Tesis edilecek geçit hakkının, ilgili davalı taşınmaz/taşınmazların tapu kütüğünün sayfasında ayrılan özel sütununa tesciline karar verilmesine,

4. Yargılama giderlerinin davanın niteliği gereği davacı üzerinde bırakılmasına,

5. Vekalet ücretine ilişkin kararın, davanın niteliği gereği Yargıtay içtihatları doğrultusunda takdir ve tayin edilmesine, Karar verilmesini arz ve talep ederim.

[Tarih]

Davacı/Vekili [Adınız Soyadınız/Avukatınızın Adı Soyadı] [İmza]

III. Dilekçe Hazırlarken ve Yargılama Sürecinde Önemli Hatırlatma ve Uyarılar:

  • Detaylı Araştırma: Dava açmadan önce veya yargılama sırasında, tüm potansiyel davalıların (komşu parsellerin tüm maliklerinin) güncel tapu kayıtlarını ve mirasçılık durumlarını eksiksiz şekilde araştırmanız kritik öneme sahiptir. Eksik taraf teşkili en sık rastlanan bozma nedenidir.
  • Bilirkişi Raporlarına Dikkat: Bilirkişi raporunun tüm alternatif güzergahları araştırmasını, topografik zorlukların (eğim, kot farkı) makul maliyetle giderilip giderilemeyeceğini teknik olarak açıklamasını ve taşınmaz bütünlüğünün bozulması durumunda bunun zorunluluğunu bilimsel verilerle gerekçelendirmesini talep edin. Raporun size tebliğ edilerek itiraz hakkı tanındığından emin olun.
  • Bedel Güncelliği: Geçit bedelinin hüküm tarihine en yakın güncel rayiçlere göre belirlendiğinden ve karar verilmeden önce mahkeme veznesine tam olarak depo edildiğinden emin olun. Enflasyon nedeniyle eski tarihli keşif raporlarına itiraz etmekten çekinmeyin.
  • Kamu Malları ve Karayolları: Eğer geçit güzergahı kamu malı niteliğinde bir yerden veya karayolundan geçiyorsa, ilgili idari izinlerin veya kurum görüşlerinin (KGM, DSİ, Orman Genel Müdürlüğü vb.) alınması gerektiğini unutmayın. Aksi takdirde dava reddedilebilir.
  • İnfaza Elverişlilik: Mahkeme kararının hüküm fıkrasında, geçit hakkının tapu kütüğünün “özel sütununa tescil edileceği”nin açıkça belirtildiğinden emin olun. Şartlı hükümlerden kaçınılmalıdır.
  • Mecra Hakkı: Eğer amacınız su, elektrik, gaz gibi bir mecra hattı geçirmekse, talebinizi “mecra irtifakı tesisi” olarak doğru hukuki nitelendirmeyle yapmaya özen gösterin.
  • Davanın Konusuz Kalması: Toplulaştırma gibi idari işlemlerle geçit ihtiyacınız ortadan kalkarsa, dava konusuz kalabilir. Bu durumda yargılama giderlerinin, dava açıldığı tarihteki haklılık durumuna göre belirlendiğini unutmayın.

Geçit Hakkı Davaları için Yargıtay’ın güncel kararlarıyla hazırlanmış analize ulaşmak için tıklayın.

Sıkça Sorulan Sorular

Geçit hakkı nedir ve hangi durumlarda talep edilebilir?

Geçit hakkı (irtifak hakkı), Türk Medeni Kanunu'nun 747. maddesine göre, taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malikin, tam bir bedel karşılığında komşularından geçit tanınmasını isteme hakkıdır. Bu tür davalar genellikle arazi düzenlemesinin yetersiz olduğu ve her taşınmazın yol ihtiyacının karşılanamadığı durumlarda açılır.

İki temel geçit ihtiyacı türü bulunmaktadır:

Mutlak Geçit İhtiyacı (Geçit Yoksunluğu): Taşınmazın genel yola hiçbir bağlantısı olmaması durumudur.
Nispi Geçit İhtiyacı (Geçit Yetersizliği): Taşınmazın bir yolu olsa bile bu yolun ihtiyacı karşılamaya yetersiz kalması durumudur (örneğin, yolun çok eğimli, dar olması, kullanımının güç olması veya fiilen kullanılmaz halde olması).
Geçit hakkı, taşınmaz mülkiyetini sınırlayan bir irtifak hakkı olmakla birlikte, özünü komşuluk hukukundan alır. Bu nedenle yolun belirlenmesinde komşuluk hukuku ilkeleri gözetilmelidir.

Geçit hakkı tesisinde güzergah seçimi nasıl yapılır?

Geçit hakkı tesisinde güzergah seçimi, davacının sübjektif arzularına göre değil, objektif esaslara uygun olarak belirlenir. Temel ilke "fedakarlığın denkleştirilmesi" prensibidir. Buna göre:

En Uygun Komşu: Geçit isteği, önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya yöneltilir.
En Az Zarar Görecek Olan: Bu şekilde ihtiyacın karşılanmaması halinde geçit tesisinden en az zarar görecek olana yöneltilmelidir.
Kesintisizlik İlkesi: Kurulacak geçit, ihtiyaç içindeki taşınmazı genel yola kesintisiz bir şekilde bağlamalıdır. Dere yatakları gibi kamu malı niteliğindeki yerler üzerinden, köprü kurularak dahi olsa kesintisiz geçit tesis edilemez. Ancak, dere üzerinde köprü ile bağlantı olanağı bulunuyorsa, bunun külfeti geçit isteyene yüklenmek suretiyle geçit hakkı tesisi mümkündür.
Ekonomik Bütünlüğün Korunması: Aleyhine geçit kurulan taşınmaz veya taşınmazların bölünerek kullanım şekli ve bütünlüğünün bozulmamasına özen gösterilmelidir. Şayet başka türlü geçit tesisi mümkün değilse, bunun gerekçesi kararda açıkça belirtilmelidir.
Tarım Alanlarında Genişlik: Tarım alanlarında, taşınmazın tapuda kayıtlı niteliği ve kullanım amacı dikkate alınarak, genellikle bir tarım aracının geçebileceği genişlikte (emsaline göre 2,5-3 m) geçit hakkı tesisine karar verilir. Bu genişliği aşan bir yol verilmesinin zorunlu olduğu hallerde, gerekçesi dayanakları ile birlikte kararda gösterilmelidir.
Mahkeme, tüm alternatif güzergahları uzman bilirkişiler aracılığıyla tespit etmeli, bunların eksik ve üstün özelliklerini belirtmeli ve en uygun alternatifi seçerken tüm bu ilkeleri gözetmelidir.

Geçit hakkı bedeli nasıl belirlenir ve ne zaman ödenir?

Geçit hakkı nedeniyle yükümlü taşınmaz malikine ödenmesi gereken bedel, taşınmazın niteliği gözetilerek uzman bilirkişiler aracılığıyla objektif kıstaslar esas alınarak belirlenmelidir. Bu bedel, hükümden önce depo ettirilmelidir.

Önemle belirtmek gerekir ki, bedelin belirlenmesinden sonra hüküm tarihine kadar taşınmazın değerinde önemli derecede değişim yaratabilecek uzunca bir süre geçmiş veya bedel tespitinden sonra yörede taşınmazın değerini artıracak değişiklikler meydana gelmiş olabilir. Bu gibi durumlarda, mülkiyet hakkı kısıtlanan taşınmaz malikinin mağduriyetine neden olmamak ve diğer tarafın hakkın kötüye kullanılması sonucunu doğuracak olası davranışlarını önlemek için hüküm tarihine yakın yeni bir değer tespiti yapılmalıdır.

Geçit hakkı davalarında taraf teşkili neden önemlidir?

Geçit hakkı verilmesine ilişkin davalarda, bu hak taşınmaz leh ve aleyhine kurulacağından, leh ve aleyhine geçit istenen taşınmaz maliklerinin tamamının davada yer alması zorunludur. Yararına geçit istenen taşınmaz paylı mülkiyete konu ise dava paydaşlardan biri veya birkaçı tarafından açılabilir.

Dava dilekçesinde talep edilen yer dışındaki güzergahlardan da geçit kurulması gerekebileceğinden, bu güzergah üzerindeki taşınmazların maliklerine dava dilekçesi ile husumet yöneltilmemiş olması kabul edilebilir bir yanılgıya dayanır. Bu durumda, HMK'nın 124. maddesi gereğince dürüstlük kuralına aykırı olmayan bu taraf değişikliği talebi kabul edilerek davacının bu kişilerin harçsız olarak davaya katılmalarını sağlamasına imkan verilmelidir. Taraf teşkili, hukuki dinlenilme hakkının bir gereği ve kamu düzeniyle ilgili olduğundan, sağlanmadan karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

Geçit hakkı davalarında yargılama giderleri kime yüklenir?

Geçit hakkı kurulmasına ilişkin davaların niteliği gereği yargılama giderleri davacı üzerinde bırakılmalıdır. Zira geçit hakkı, davacının kendi taşınmazının değerini artırma veya kullanma imkanını sağlama amacıyla talep edilen bir haktır. Davacının dava açmakta haklı olduğu durumlarda dahi, fedakarlığın denkleştirilmesi prensibi uyarınca yargılama giderleri davacıya yüklenir ve davalılar lehine vekalet ücretine hükmedilmez. Ancak, dava konusuz kaldığında, davanın açıldığı tarihteki tarafların haklılık durumuna göre yargılama giderleri takdir ve hükmedilir.